κατά1 in κάτα in κάται

G.: ||

● vzpor. obl. κάται || v sestavljenkah, v apok. in asimilaciji κάγ || κάδ || κὰκ κεφαλῆς || κὰμ μέσσον || κὰν νύκτα || κὰπ πεδίον || κὰρ ῥόον || κάββαλε = κατέβαλε || κάτθανε = κατέθανε || κάλλιπε = κατέλιπε || κάσχεθε = κατέσχεθε

---

I. adv. dol, popolnoma


        • κατὰ δ' ἅρματα ἄξω

II. praep.

A. z gen.

1. krajevno

a) na vprašanje kam? (od zgoraj) dol, s, z, (dol) po, čez, prek, preko, skozi, po
        • βῆ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων
        • βαλέειν κατὰ πέτρης
        • ἁλλόμενοι κατὰ τῆς πέτρας
        • καταβαίνω κατὰ κλίμακος
        • κατ' ὀφθαλμῶν ἐκέχυτο ἀχλύς
        • κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας v tla
        • κατ' ἄκρης z vrha, popolnoma

b) na vprašanje kje? pod
        • ψυχὴ κατὰ χθονὸς ᾤχετο izginem pod morje
        • ἀφανίζομαι κατὰ τὴς θαλάσσης
        • ὑποδύομαι κατὰ τῆς γῆς sem pod zemljo
        • κατὰ γῆς εἰμι sem pod zemljo
        • ὁ κατὰ γῆς umrli, pokojni
        • κατὰ νώτου γίγνομαι pridem (sovražniku) za hrbet, napadem (sovražnika) od zadaj
        • καθ' ὅλης τῆς Ἰουδαίας po vsej Judeji NT
        • κατὰ σπείους κόπρος κέχυτο (okrog) po votlini, po jami

2. sovražno proti, na, nad
        • λέγω
        • δίκην ψηφίζω
        • λόγχας ἵστημι κατά τινος
        • ἐγκαλῶ κατά τινος tožim koga
        • ἄνεμος ἔβαλεν κατ' αὐτῆς vihar (vrtinec) se je vzdignil proti njej (tj. proti Kreti) NT

3. pren. z ozirom na, glede, o, pri, na
        • σκοπέω κατ' ἀνθρώπων ogledujem kaj pri (na) ljudeh
        • συντιθεὶς λόγον κατὰ τοῦ ὄνου na osla
        • λέγω καθ' ἁπάντων pravim o vseh, menim o vseh
        • ὃ μέγιστόν ἐστι καθ' ὑμῶν ἐγκώμιον največja čast za vas, največja slava za vas
        • ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ θεοῦ zaklinjam te pri Bogu NT

B. z acc.

1. krajevno

a) navzdol, dol v
        • πλέω κατὰ ποταμόν, κατὰ ῥόον po vodi dol, z vodo v isto smer, po reki navzdol
        • κατ' ἴχνος ᾄσσω hitim po sledi, sledim
        • εἶμι κατὰ τοὺς ἄλλους grem za drugimi
        • κατὰ πόδας po sledi

b) skozi, čez, prek, preko, poleg, ob, po
        • ἴωμεν κατὰ τὸν Ἰλισσόν pojdimo ob Ilisu
        • κατὰ πᾶσαν τὴν χώραν po vsej deželi
        • κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν po kopnem in po morju, na kopnem in na morju (= lat. terra marique)
        • κατ' ἀγρούς na deželi, na kmetih (= lat. ruri)
        • ἔρχομαι κατὰ τὰς κώμας po vaseh NT
        • κατὰ τὴν ὁδὸν γίγνομαι pridem na pot
        • κατὰ πόλεις po mestih, mesto za mestom
        • κατὰ πρόσωπον spredaj
        • κατὰ ταῦτα po teh krajih
        • κατὰ στρατόν ᾤχετο
        • κατὰ πόλιν po mestih
        • αἱ ἔχιδναι κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν εἰσιν

c) blizu, v, na, proti, nasproti
        • κατὰ τὸ εὐώνυμον κέρας nasproti levemu krilu
        • κατὰ τοῦτο na tem mestu, blizu
        • οἱ κατὰ τοὺς Μήδους τεταγμένοι ki so bili postavljeni nasproti Medijcem
        • κατ' ὄμματα ἀποθνῄσκω pred očmi
        • ἡ Πτερίη κατὰ πόλιν κειμένη pri mestu
        • κατὰ βορεὰν ἑστηκώς proti severu
        • εἶμι κατὰ στέγας v hišo
        • οἱ κατ' οἶκον domači (ljudje)
        • κατ' οἶκον doma, v hiši, notri
        • καθ' ἅ koder
        • κατὰ στόμα na pročelni strani, na pročelju
        • βάλλω κατὰ στῆθος na prsi
        • κατὰ θυμόν v srcu
        • κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον γίγνομαι pridem v ta kraj
        • κατὰ πλοῦν ὤν med vožnjo, med plovbo

2. časovno za, med, ob, pri
        • καθ' ἡμέραν vsak dan; podnevi
        • καθ' ἡμέραν τὴν νῦν danes, na današnji dan
        • κατ' ἐκεῖνον τὸν χρόνον ob onem času
        • κατὰ φῶς podnevi
        • κατὰ μεσονύκτιον opolnoči NT
        • οἱ καθ' ἡμᾶς naši sodobniki
        • οἱ κατ' ἐμέ moji sovrstniki
        • κατ' ἀρχάς sprva, v začetku
        • ὁ καθ' ἡμέραν βίος vsakdanji živež
        • κατὰ τωὐτό ravno tedaj, ob istem času
        • κατὰ τωὐτὸ τούτοισι hkrati (obenem, skupaj) s temi dogodki
        • κατ' ἐνιαυτόν vsako leto
        • κατὰ τὸν πόλεμον v času vojne
        • κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα ko je bil Amazis kralj
        • κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον χρόνον v času Krojza (Kreza)

3. pren.

a) vzročno
1 z ozirom na to, glede na
        • τὸ κατ' ἐμέ glede mene, kar se mene tiče
        • τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι kolikor je na njem
        • τὸ καθ' ἡδονῆς kar se tiče veselja
        • κατὰ ταῦτα z ozirom na to
        • καθ' ὅτι z ozirom na dejstvo, češ da
        • κατὰ τὸν φραγμόν glede na ograjo
        • κατὰ τὴν τροφὴν τῶν παίδων o vzgoji otrok
        • κατὰ πάντα v vsakem oziru
2 po, v skladu s (z), skladno s (z), po zgledu
        • κατὰ νόμον po navadi, po šegi, po postavi, po zakonu
        • κατὰ τὴν ἐμὴν δόξαν po mojem mnenju
        • κατὰ τοὺς νόμους po zakonih, zakonito
        • κατὰ τὸ ἔθος po navadi
        • κατὰ καρδίαν μου po mojem srcu NT
        • κατὰ δαῖτα ἔβη šel je k obedu
        • κατὰ τὸ ἔχθος τινός iz sovraštva do koga
        • κατ' αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ravno zato, ker
        • κατὰ δύναμιν po svojih močeh
        • κατὰ κράτος na vso moč
        • καθ' ἅ = καθά ravno tako kakor
        • κατὰ Πλάτωνα po Platonu
        • καθ' ἡσυχίαν v miru, v tišini
        • κατὰ σπουδήν urno
        • πλέω κατὰ πρᾶξιν po opravkih
        • καθ' ἁρπαγήν, κατὰ ληΐδα zaradi plenjenja
        • κατὰ τὰ λεγόμενα po ustnem sporočilu
        • κατὰ τὸ βέλτιστον z najboljšim namenom
        • κατὰ ἐπιταγήν v skladu s poveljem NT

b) za comp. z ἤ
        • μᾶλλον ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην σοφίαν ὠφελοῦμαι dobivam večjo korist, kot jo more dati človeška modrost
        • μείζω ἢ κατὰ δύναμιν več kot premorejo človeške moči
        • μεῖζον ἢ κατ' ἄνθρωπων nadčloveški, čez človeško moč. ki presega človeške moči

c) distributivno
        • κατ' ἔθνη po ljudstvih, po plemenih, po narodih, po narodnostih
        • κατ' ἐνιαυτόν na leto
        • καθ' ἕνα posamezno, posamezni, vsak zase
        • κατὰ κώμας (stanovati, živeti) po vaseh
        • κατὰ τρεῖς po tri, po trije
        • κατὰ μικρόν polagoma
        • κατὰ μόνας, κατ' ἰδίαν sami, na samem NT
        • κατὰ σφέας zase
        • αὐτοὶ καθ' ἑαυτούς sami zase, (pa tudi) sami od sebe, prostovoljno
        • κατ' ὀλίγα malo
        • κατὰ πόλεις διελύθησαν odšli so vsak v svoje mesto
        • κατ' ὀλίγας (ναῦς) po majhnih oddelkih
        • κατὰ λόχους, τάξεις, ἴλας po oddelkih, četa za četo

č) modalno
        • κατὰ τύχην, κατὰ συγκυρίαν po naključju
        • κατ' ἄγνοιαν nevedoma, nevede
        • κατ' ἐπιβολάς premišljeno, po načrtu
        • κατὰ συλλογισμούς modro, preudarno
        • κατὰ τάχος naglo, hitro
        • κατὰ τοιόνδε takole
        • κατά σε na tvoj način
        • κατ' ἐμαυτόν na moj način
        • κατὰ ταὐτά na isti način
        • κατὰ πάντα τρόπον na vsak način

d) pri števnikih približno, okoli, do
        • κατ' οὐδέν skoraj ničesar